Pierwszy samodzielny gmach teatralny w dziejach Polski wzniesiony w 1725 roku z inicjatywy Augusta II. Znajdował się na terenie Ogrodu Saskiego i korzystał z mecenatu królewskiego, jako pierwszy publiczny teatr operowy.
Warszawa: Operalnia
Mógł zmieścić ok. 500 widzów. Na początku występowały tu głównie zespoły zagraniczne. 19 listopada 1765 roku za sprawą króla Stanisława Augusta Poniatowskiego została tu wystawiona komedia "Natręci" Józefa Bielawskiego, którą przedstawił pierwszy stały zespół polskich aktorów pod kierownictwem autora, rozpoczynając w ten sposób działalność polskiego teatru narodowego. Budynek rozebrano w 1772 roku z powodu fatalnego stanu technicznego. Dla upamiętnienia Operalni położono głaz, wokół którego reklamuje aktualne przedstawienia współczesny Teatru Narodowego.